خانواده مهمترین رکن تکوین شخصیت افراد جامعه است. وقتی در مورد خانواده صحبت می شود مهمترین مسئله اجتماعی شدن افراد وابستگی ها به اهداف مشترک و اهداف فردی در قالب خانواده پیگیری میشود خانواده باید بستری مناسب برای رسیدن به هدف های فردی و مشترک باشد در عین حال که همه اعضای خانواده برای اهداف فردی تلاش می‌کنند نباید این اهداف فردی ناقض اهداف مشترک بین اعضای خانواده باشد خانواده عموماً برای آرامش شکل می گیرد و هدف اولیه همه اعضای خانواده از کنار هم قرار گرفتن به این مفهوم هست که در کنار همدیگر به آرامش برسند و درقالب خانواده این آرامش را برای همدیگر ارزانی دارند تا سلامت خانواده تامین شود.
اما مسائل و مواردی هست که باعث می شود خانواده از اهداف اولیه خود دور شده و نه تنها عامل رشد و آرامش نمی شود بلکه عامل تخریب و نابسامانی در فرد و جامعه می شود برخی از مسائلی که به سلامت خانواده آسیب
می زند را به اختصار توضیح میدهیم.
در خانواده باید اکسیژن عاطفی جریان داشته باشد به نوعی که هیچ نوع احساس تنهایی و عدم آرامش در بین همه اعضای خانواده مشروط نباشد و از اینکه در جمع صمیمی خانواده در حال جابجایی اکسیژن عاطفی بین اعضا وجود دارد لذت می برند و هر مانع و یا هر موضوعی که باعث میشود که این جریانات عاطفی در خانواده مسدود بشه از طرف همه اعضای خانواده برای حل و رفع این انسداد عاطفی در خانواده تلاش می شود.
1- نقش پدیده نقادی های تخریبی در سلامت خانواده
در این نوع از رفتار هایی که در اعضای خانواده اتفاق میافتد اعضای خانواده در حوزه نقد رفتار طرف مقابل یا اعضای دیگر خانواده رفتادهای تخریبی را در پیش می‌گیرد برای نمونه گیر دادن برای یکسری از رفتارها یا پرخاشگری یا ابراز ناراحتی رفتارهای انفعالی فرد از بیان نیازهای خود عبا می کند مجموعه ای از این نوع رفتارها که در بین اعضای خانواده اتفاق میافتد منجر می گردد که منافذ جریانات اکسیژن عاطفی خانواده ها به هم بریزه و توقعات آرامشی را از اعضای خانواده بگیرد .
برای حل مسائل و موضوعات اینچنینی اعضای خانواده اولین گام این است که بدانند که گیر دادن ها نه تنها رفتی از مشکل را حل نمی کند بلکه باعث میشود یک سری از دلخوری ها ناراحتی ها کینه ها نیز به آن اضافه شود و رفته رفته این جریانات عاطفی اکسیژنی را در خانواده مسدود بکند و تا جایی که فرد دیگر احساس خفگی و عدم طاقت در روابط بین فردی با اعضای خانواده می کند و یا در حوزه‌های پرخاشگری یا رفتارهای شبیه پرخاشگری از طرف اعضای خانواده برای تحقق و به کرسی نشاندن حرف و صحبت خودشان باعث میشود که افراد از یکی از اعضای خانواده که تحقق می کند گله مند شده و در خیلی از مواقع صحبت و حرف های منطقی او را هم به واسطه رفتار های پرخاشگرانه او نپذیرند.
بیان ناراحتی ها و ابراز ناراحتی ها اگر در قالب رفتار صحیح اتفاق بیفتد باعث می شود که روابط بین فردی اعضای خانواده هموار شده و قسمتی از اهداف خانواده که رفع نیازهای روحی روانی اعضای خانواده است مرتفع شود ولی اگر ابراز ناراحتی ها به واسطه این باشد که من مورد توجه نیستم و اعضای خانواده باید به همه نیازهای من بدون این که من در مورد آنها صحبت بکند برآورد بکنند باعث میشود روابطی رتر و به جریانات و اکسیژن عاطفی در خانواده آسیب برسد رفتارهای انفعالی از جمله مسائل و موضوعاتی هستش که می‌تواند روابط بین فردی خانواده ها را نیز منجر به آسیب کند .
وقتی که یکی از اعضای خانواده به واسطه هر نوع مسائل و مشکلاتی که با آن روبرو هستند و اعضای دیگر خانواده نسبت به آن هیچ توجهی نداشته و به برای حل آنها اقدامی انجام نمی‌دهد یا حداقل ممکن هم درک و همدلی و انجام نمی‌دهد و همه اینها باعث میشود که این روابط عاطفی خانواده از هم بگسلد و اگر فرد از بیان نیازهای مادی و روانی خودشان در اعضای خانواده امتناع کند و از اینکه ظلب رفع نیاز به بدون اینکه بیان بکند را داشته باشد عملاً روابط را تیره تر و به بافت خانوادگی آسیب میزند و نهایتاً این آسیب اگر در کوتاه مدت حل نشود طبیعتاً در درازمدت اعضای خانواده هیچ کدام برای همدیگر را قابل تحمل نبوده و چه بسا که خانواده اون هویت خانوادگی خود را از دست میدهد.
2- عدم ایفای نقش در خانواده و تاثیر آن در سلامت خانواده
هر یک از اعضای خانواده به واسطه نقشی که در خانواده دارند گروهی از مشکلات و یا قسمتی از روابط را می سازند اگر والدین نتوانند نقش والدین خود را مثلاً پدر در نقش خود نتواند نقش پدری را ایفا میکند و یا مادر در نقش مادری توانا ایفای نقش مادری را نداشته باشد ایا فرزندان در ایفای نقش فرزند توانایی انجام این را نداشته باشند در اولویت اول همه اعضای خانواده باید در صدد آن برآیند که این نقش را جبران می کند و فردی که توانایی این مسئله را ندارد باید برای ارتقاء و پذیرش مسئولیت نقش خود تلاش کند و تا بتواند نقش خود را به همان گونه که لازم و ضروری هست انجام دهد.
هر یک از اعضای خانواده در ایفای نقش خود دچار مشکل شود و به اهداف مشترک و چه بسا در خیلی مواقع به اهداف فردی دیگر اعضای خانواده آسیب میزند ترمیم تشخیص و به هنگام عمل کردن در نقش خود باعث میشود که اعضای خانواده در کنار همدیگر به اهداف مشترک و فردی خود دست پیدا کند ی اینکه اهداف در بین اعضای خانواده به ثمر بنشیند والدین از خود شروع کرده و نقش خود را تعریف کرده و بارها و بارها بر سر این نقشه ها تمرکز کرده و برای پیشبرد نقش والدین پدر یا مادری خود برنامه‌ریزی میکند و چه بسا که فرزندان خود را نیز برای پذیرش نقش های خود در قالب خانواده آموزش می دهد تا فرزندان نیز متناسب با شرایط و اهداف خانواده نقش خود را بپذیرند و متناسب با نقش خود در پیشبرد اهداف مشترک فردی خانواده گام بردارند.
3 – دیدن تفاوت های فردی و جنسیتی
همه افراد در عین و برابری کاملا از همدیگر متفاوت هستند و چه بسا اعضای خانواده نیز از این امر مستثنی نیست هرچند که اعضای خانواده مشترکات خیلی زیادی را با همدیگر دارند ولی در عین حال تفاوت‌های فاحشی را نیز با همدیگر دارند.
اعضای خانواده باید نسبت به تفاوت های فردی همدیگر حساس بوده و به آن احترام قائل شود و رفتار یا گفتار و کردار و حتی افکار متناسب با فرد و جنسیت اعضای خانواده را بپذیرند و از مقایسه ۷ کار رفتار و با خودشان بپرهیزند چرا که یک سری از رفتار ها و ویژگی های شخصیتی منحصر نمال فرد است و اینکه سعی کنیم که شبیه یکی از اعضای خانواده به شویم یا دیگر اعضای خانواده را شبیه خود کنیم عملاً آسیبی رو به فرد و دیگر اعضای خانواده وارد می کنیم ، چرا که ما توانایی شبیه شدن کامل و افراد دیگر را نداریم و همچنین افراد دیگر نیز این توانمندی را ندارد که شبیه افراد باشند که ما دوست داریم شاید برای مقطعی یکی از اعضای خانواده تغییر رفتار بدهد و برای اینکه در تحت فشار روانی و رفتاری قرار نگیرد یکسری از رفتارها را انجام بدهد.
در گذر زمان و شرایط های مختلف عملاً فرد به رفتارهای اولیه خود بازگشته و رفتار و هویت بخش خود را انجام خواهد داد این جاست که خیلی از اعضای خانواده به واسطه اینکه فرد اما مجدداً به رفتار خود برگشته شاکی می شود در عین حال یکی از آسیب های مهم اینجاست که اعضای خانواده باید به همدیگر در موضوعات هویتی و شخصیتی استقلال لازم را قائل باشند چرا که افراد متناسب با موضوعات خیلی مهمتر هویت خود را شکل می‌دهند و متناسب با خواست و نیاز های ما اعضای خانواده باید به این مسئله دقت نظر داشته باشند که برای آن که ما به اهداف مشترک و فردی من در سلامت خانواده برسیم لازم هست که تفاوت های فردی و جنسیتی اعضای خانواده را به رسمیت بشناسیم و به آنها احترام قائل بشیم.
در خیلی از مواقع این تفاوت های فردی و جنسیتی اعضای خانواده ها هست که کمک میکند که به اهداف فردی دیگر اعضای خانواده پس در هر یک از مراحل و مبانی رشد خانواده،این تفاوت ها اگر در مسیر خانواده ها خوب مدیریت بشود و ملاک وسیله‌ای برای پیشبرد اهداف فردی و خانوادگی اعضای خانواده در نظر گرفته می شود از اینکه اعضای خانواده بتوانند در کنار افرادی متفاوت تر از خودشان مسیری را انتخاب کنند و بتوانند از این تفاوت ها برای پیشبرد نیازها موفقیت ها و مهارت ها استفاده بکنند عملاً مسیر های موفقیت را برای خود و دیگران فراهم می کند تفاوت های فردی و جنسیتی موضوع جذاب برای همه اعضای خانواده ها است چرا که شناخت دیگر افراد جامعه متناسب با اعضای خانواده در مسیرش موفقیت های شغلی تحصیلی و یا موقعیت های اجتماعی کمک کننده خواهد بود اگر فردی توانایی سازگاری با این تفاوت ها در خانواده را نداشته باشد طبیعتاً در مسائل بزرگتر که قرار است در جامعه زندگی بکند مشکلات جدی را تجربه خواهد کرد برای جلوگیری از مشکلات آتی در روابط بین فردی جامعه لازم هست که ما تفاوت های فردی و جنسیتی اعضای خانواده را به رسمیت بشناسیم و آن را به روابط بین فردی در جامعه تعمیم دهیم.
4-ریختن ماسک های شخصیتی
برای آنکه از رفتارهای آسیب زننده احتمالی پرهیز بکنیم و مانع از پیش داوری ها در مورد رفتار خود شویم لازم هست که در روابط خود با اعضای خانواده حتماً از اصالت رفتاری برخوردار باشیم و ماسک های شخصیتی خود را کنار بگذاریم و هر آنچه را که همان گونه هستیم را ارائه دهیم و خود را برای اعضای خانواده به همان گونه که خودمان هستیم و دوست داریم رو کنیم.
نشان دهید چرا که این باعث میشود که دیگر اعضای خانواده نسبت به نیازها ویژگی های شخصیتی باورها ارزش ها و عقاید ما آگاهی لازم را داشته و متناسب با آنها در روابط بین فردی خود با ما همکاری بکنند کنار گذاشتن ماسک های شخصیتی و رفتاری در روابط اعضای خانواده عامل صمیمیت و دلگرمی میشود خیلی جاها ما از خودمان از ماسک های شخصیتی خودمان غافل هستیم و در عین حال که تناقضات رفتاری را در خود مشاهده میکنیم ولی در مورد آنها اطلاعی نداریم برای آنکه از این تناقضات رفتاری و از این توقعات رفتاری آگاهی داشته باشیم لازم و ضروری هست که خودمان در مورد این ماسک ها توجه داشته و بتوانیم این ها را شناسایی کرده و برای دور گذاشتن این ماسک ها اقدامات حداقل اولیه رو انجام دهیم ماسک ها باعث می شود که اعضای خانواده حتی در دراز مدت هم نسبت به همدیگر غریبه باشند و روانشناختی را که باید از همدیگر داشته باشند در کل فرایند زندگی خانوادگی از همگی تجربه نکرده باشند و عدم شناخت باعث دوری و عدم ارتباط و صمیمیت خواهد شد و در کنار آن عدم شناخت باعث تناقض رفتاری اعضای خانواده خواهد شد.