آیا تاکنون احساس کرده اید که افراد مهم زندگی تان به طور ناگهانی و بدون هشدار شما را رها می کنند؟ یا شاید ترس از تنهایی و تنها ماندن چنان در ذهن تان جا خوش کرده که هر ارتباط عاطفی را به چالش می کشد؟ این احساسات و نگرانی ها می توانند نشانه طرحواره رهاشدگی باشند، الگویی ذهنی که در اعماق روان ما شکل می گیرد و بر رفتارها و روابط ما تاثیر عمیقی می گذارد. در این حالت، فرد دائماً منتظر است که دیگران از او دور شوند یا ترک شوند و این ترس مزمن می تواند زندگی عاطفی و اجتماعی او را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.
طرحواره رهاشدگی، معمولاً ریشه در تجربیات کودکی و محیط های نامطمئن دارد؛ جایی که نیازهای عاطفی فرد به طور کامل برآورده نشده اند یا جدایی های ناگهانی و مکرر باعث شده اند احساس امنیت و تعلق کاهش یابد. این طرحواره، مانند یک لنز تاریک ذهن، باعث می شود فرد حتی در روابط سالم نیز انتظار جدایی و بی وفایی داشته باشد و به همین دلیل، ممکن است به روش هایی واکنش نشان دهد که خود به قطع رابطه ها می انجامد. شناخت و درک این الگوها گام مهمی در جهت بهبود کیفیت زندگی و روابط عاطفی است.
با کلینیک مشاوره و روانشناسی برکه آرامش همراه باشید تا بیشتر با نشانه ها، علل و روش های درمان طرحواره رهاشدگی آشنا شوید. دکتر محمد قاسمی بهترین مشاور روانشناسی یوسف آباد آماده است تا در مسیر شناخت بهتر خود و بازسازی روابط پایدار به شما کمک کند. برای دریافت اطلاعات بیشتر و رزرو وقت مشاوره، می توانید به صورت تلفنی یا با پر کردن فرم آنلاین اقدام کنید.
اطلاعات تکمیلی: طرحواره یا تله ذهنی چیست؟
طرحواره رهاشدگی چیست؟
طرحواره رهاشدگی یعنی ترس عمیق و همیشگی از این که کسانی که دوستشان داریم، ناگهان ما را تنها بگذارند یا از زندگیمان حذف شوند. این احساس مثل یک زنگ هشدار در ذهن است که دائم می گوید «مواظب باش، ممکن است تنها بمانی!» فرض کنید کسی همیشه نگران این است که دوست صمیمی اش دیگر به او زنگ نزند یا والدینش او را ترک کنند، حتی وقتی هیچ نشانه ای از این موضوع وجود ندارد. این ترس باعث می شود که فرد رفتارهایی از خود نشان دهد که گاهی عجیب و دور از انتظار به نظر می رسند، مثل چسبیدن بیش از حد یا آزمایش وفاداری دیگران.
تصور کنید یک کودک که در دوران کودکی بارها تجربه کرده است که والدینش به دلایلی او را رها کرده اند یا به اندازه کافی به او توجه نکرده اند. این کودک بزرگ می شود اما حس ناامنی و ترس از تنهایی را همراه خود دارد، انگار یک سایه همیشه پشت سرش حرکت می کند. حتی وقتی بزرگسال شده و در یک رابطه سالم قرار گرفته است، این ترس‌های قدیمی می توانند باعث شوند او شکاک و نگران باشد، هر کوچکترین غیبت یا بی توجهی را نشانه ای از رها شدن تعبیر کند و نتواند آرامش واقعی را تجربه کند.
طرحواره رهاشدگی به ما می گوید که چگونه ترس های کودکی می توانند در قالب نگرانی های بزرگسالی ظاهر شوند و زندگی روزمره را تحت تاثیر قرار دهند. اما خبر خوب این است که با شناخت این الگو و یادگیری راه های مقابله با آن، می توانیم این زنجیرهای ذهنی را بشکنیم و زندگی عاطفی آزادتر و سالم تری بسازیم. اگر دوست دارید بیشتر درباره طرحواره رهاشدگی بدانید و راه های درمان آن را بشناسید، با کلینیک مشاوره برکه آرامش همراه باشید.
طرحواره رهاشدگی: او دوستم ندارد!؟
طرحواره رهاشدگی یکی از مفاهیم اساسی در روانشناسی طرحواره ای است که به احساسات و باورهای عمیق درونی فرد درباره روابطش با دیگران اشاره دارد. افرادی که این طرحواره را دارند، ممکن است همواره احساس کنند که در روابطشان با دیگران، به ویژه در روابط عاطفی، به نوعی ترک خواهند شد یا به آنها خیانت می‌شود. یکی از افکار رایج در این طرحواره، این است که فرد فکر می‌کند “او دوستم ندارد” یا “هیچکس از من مراقبت نمی‌کند”. این باورها معمولاً به طور ناخودآگاه فرد را به سمت رفتارهایی می‌برد که خود را از دیگران دور نگه دارد یا به دنبال تایید و محبت مداوم باشد.
افراد با طرحواره رهاشدگی، حتی در موقعیت هایی که رابطه شان به نظر پایدار است، احساس ناامنی می‌کنند. ممکن است کوچک ترین نشانه های بی توجهی یا تغییر در رفتار طرف مقابل را به عنوان دلیلی برای ترک یا نادیده گرفتن خودشان تفسیر کنند. این افراد به شدت نگران از دست دادن روابط خود هستند و ممکن است به جای پذیرفتن و مقابله با احساسات منفی خود، به طور مداوم در تلاش برای اثبات عشق و تعلق خاطر طرف مقابل باشند. این تلاش های افراطی می‌تواند به اضطراب، استرس و حتی فاصله بیشتر از دیگران منجر شود.
برای درمان طرحواره رهاشدگی، لازم است فرد به تدریج باورهای منفی خود را شناسایی کرده و آنها را با واقعیت‌های ملموس جایگزین کند. مشاوره روانشناسی می‌تواند به افراد کمک کند تا درک بهتری از روابط خود پیدا کنند و یاد بگیرند که به جای وابستگی شدید، به طور مستقل و سالم در روابطشان تعامل کنند. درمان این طرحواره به طور معمول از طریق شناخت درمانی و درمان های طرحواره ای انجام می‌شود که به فرد کمک می‌کند تا احساسات و باورهای ریشه ای خود را بازبینی کرده و الگوهای رفتاری جدیدی برای تعاملات سالم‌تر ایجاد کند.
علل شکل گیری طرحواره رهاشدگی
طرحواره رهاشدگی ریشه در تجربه ها و شرایطی دارد که در مراحل اولیه زندگی شکل می گیرند و حس امنیت و تعلق را در فرد تحت تأثیر قرار می دهند. وقتی نیازهای عاطفی کودک به طور مداوم نادیده گرفته می شوند یا محیط خانواده پر از بی ثباتی و جدایی های ناگهانی است، این طرحواره به مرور شکل می گیرد و فرد بزرگسال با ترس از تنها ماندن و ترک شدن دست و پنجه نرم می کند. در ادامه به برخی از مهم ترین علل شکل گیری طرحواره رهاشدگی اشاره می کنیم:
- تجربه جدایی های مکرر از والدین یا مراقبان اصلی
- نبود ثبات عاطفی در خانواده، مانند پرخاشگری یا بی توجهی
- فقدان حمایت عاطفی و محبت کافی در دوران کودکی
- از دست دادن ناگهانی یک عزیز یا جدایی طولانی مدت
- تجربه خیانت یا عدم وفاداری در روابط اولیه
- تربیت با قوانین بسیار سختگیرانه یا بی نظمی شدید در خانواده
- بیماری های مزمن یا شرایطی که نیاز به مراقبت مکرر دارند و باعث احساس تنهایی می شوند
- قرار گرفتن در محیط های پر استرس و ناامن مانند خانواده های پر تنش یا بحران زده
شناخت این علل اولین قدم برای درک بهتر طرحواره رهاشدگی و شروع مسیر درمان و بهبود است. برای مشاوره و درمان طرحواره رهاشدگی پیشنهاد میکنیم با کلینیک روانشناسی برکه آرامش با حضور دکتر محمد قاسمی بهترین مشاور طرحواره رهاشدگی با سابقه بیش از 20 سال تماس بگیرید و یا فرم مشاوره روزو وقت را انجام دهید و مشاوره خود را بصورت حضوری و یا تلفنی و آنلاین انجام دهید.
نشانه ها و علائم طرحواره رهاشدگی
نشانه ها و علائم طرحواره رهاشدگی می توانند در رفتارها و احساسات فرد به شکل های مختلفی ظاهر شوند و کیفیت زندگی و روابط او را تحت تاثیر قرار دهند. این علائم معمولاً ریشه در ترس عمیق از تنها ماندن و ترک شدن دارند و باعث می شوند فرد واکنش های خاص و گاهی بیش از حد نشان دهد. در ادامه برخی از مهم ترین نشانه ها و علائم طرحواره رهاشدگی آورده شده است:
- ترس شدید و مکرر از تنها ماندن یا ترک شدن توسط کسانی که دوستشان دارد
- وابستگی بیش از حد به دیگران و نیاز مداوم به تایید و حمایت
- احساس ناامنی و اضطراب در روابط عاطفی، حتی در روابط پایدار
- رفتارهای کنترل گرانه یا حسادت غیرمنطقی نسبت به شریک زندگی
- سختی در اعتماد کردن به دیگران و شک مکرر نسبت به وفاداری آن ها
- واکنش های شدید به کوچک ترین نشانه های دور شدن یا بی توجهی
- احساس خشم یا اندوه عمیق پس از جدایی های کوتاه مدت یا درگیری های عاطفی
- تلاش برای جلوگیری از ترک شدن با رفتارهایی مثل چسبندگی یا التماس کردن
- مشکلات در حفظ روابط بلندمدت به دلیل ترس های مزمن
- پایین بودن عزت نفس و احساس عدم ارزشمندی در روابط اجتماعی و عاطفی
نقش خانواده و کودکی در شکل گیری طرحواره رهاشدگی
خانواده و دوران کودکی نقش بسیار مهم و بنیادینی در شکل گیری طرحواره رهاشدگی دارند. وقتی کودک در محیطی بزرگ می شود که امنیت عاطفی کافی ندارد یا روابط والدین با او دچار بی ثباتی و نوسان است، این حس ناامنی در ذهن او ثبت می شود. برای مثال، کودکی که والدینش به دلیل مشکلات کاری یا شخصی مرتباً از او غایب هستند یا بدون توضیح رهایش می کنند، ممکن است به تدریج ترس عمیق از تنها ماندن را در خود پرورش دهد. این احساس باعث می شود که حتی در بزرگسالی نیز فرد همیشه نگران این باشد که دیگران به یکباره او را ترک کنند.
علاوه بر غیبت فیزیکی، نوع رفتار والدین نیز تاثیر زیادی دارد. به عنوان نمونه، والدینی که به صورت سرد، بی تفاوت یا پرخاشگرانه با کودک برخورد می کنند، به جای ایجاد حس امنیت، باعث شکل گیری حس رهاشدگی می شوند. کودکی که بارها تجربه کرده است وقتی به حمایت یا محبت نیاز دارد، پاسخ مناسبی دریافت نمی کند، یاد می گیرد که نمی تواند روی دیگران حساب کند. این تجربه ممکن است در بزرگسالی باعث شود فرد در روابط عاطفی خود دچار بی اعتمادی شدید شود و دائماً نگران ترک شدن باشد.
همچنین جدایی های ناگهانی و طولانی مدت مانند مهاجرت خانواده، فوت یکی از والدین یا جدایی والدین، نمونه های واقعی دیگری هستند که می توانند باعث شکل گیری طرحواره رهاشدگی شوند. برای مثال، کودکی که والدینش از هم جدا شده اند و مدام بین خانه های مختلف در نوسان است، ممکن است احساس کند هیچ جایی برای تکیه گاه ندارد. چنین تجربه هایی در کنار نبود حمایت عاطفی کافی، زمینه ساز ترس مداوم از رها شدن در بزرگسالی می شوند و بر کیفیت روابط عاطفی و اجتماعی فرد اثر می گذارند.
آیا طرحواره رهاشدگی قابل درمان است؟
بله، طرحواره رهاشدگی کاملاً قابل درمان است، به شرطی که فرد به صورت آگاهانه تصمیم به تغییر بگیرد و از کمک های حرفه ای بهره‌مند شود. این طرحواره، گرچه ریشه های عمیقی در کودکی دارد و به مرور زمان در ذهن تثبیت شده، اما با استفاده از روش های درمانی موثر مانند درمان شناختی رفتاری، درمان مبتنی بر طرحواره، ذهن آگاهی و روان درمانی حمایتی می توان آن را تا حد زیادی کنترل و بازسازی کرد. روند درمان ممکن است زمان بر باشد، اما با استمرار و تعهد، نتایج قابل توجهی حاصل می شود.
درمان طرحواره رهاشدگی به فرد کمک می کند تا افکار منفی و باورهای غلطی را که در مورد تنها ماندن و بی ارزشی دارد، شناسایی و اصلاح کند. همچنین، یاد می گیرد که روابط سالم تری برقرار کند، احساسات خود را بهتر بشناسد و از وابستگی های ناسالم فاصله بگیرد. مشاوره با روانشناس متخصص، مانند دکتر محمد قاسمی بهترین روانشناس آنلاین و مشاوره خانواده که سابقه گسترده ای در درمان طرحواره ها دارد، می تواند مسیر درمان را کوتاه تر و موثرتر کند. بنابراین اگر فردی دچار این طرحواره است، نباید امید خود را از دست بدهد؛ راه بهبود باز است.
بیشتر بدانید: هزینه مشاوره روانشناسی در کلینیک برکه آرامش
تفاوت طرحواره رهاشدگی با ترس از تنهایی
طرحواره رهاشدگی و ترس از تنهایی هر دو با احساس ناامنی و اضطراب مرتبط هستند، اما تفاوت های مهمی در عمق و منشأ آنها وجود دارد. طرحواره رهاشدگی یک الگوی ذهنی عمیق و پایدار است که معمولاً ریشه در تجربیات دوران کودکی و محیط های نامطمئن دارد. این طرحواره باعث می‌شود فرد همیشه نگران ترک شدن توسط کسانی باشد که به آنها وابسته است و انتظار جدایی و بی وفایی را داشته باشد، حتی اگر دلایل واقعی برای این ترس وجود نداشته باشد. به عبارتی، طرحواره رهاشدگی یک باور ثابت و ناخودآگاه است که زندگی عاطفی و رفتاری فرد را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد.
از سوی دیگر، ترس از تنهایی معمولاً به عنوان یک واکنش عاطفی نسبت به وضعیت فعلی تنها بودن تعریف می‌شود و ممکن است موقتی و وابسته به شرایط باشد. فردی که ترس از تنهایی دارد، ممکن است در موقعیت های خاص احساس اضطراب کند اما این ترس به اندازه طرحواره رهاشدگی عمیق و پایدار نیست و معمولاً با گذشت زمان یا تغییر شرایط کاهش می‌یابد. در حالی که طرحواره رهاشدگی می‌تواند بر تمام جنبه های روابط و زندگی فرد سایه بیندازد، ترس از تنهایی بیشتر به احساس انزوا و نیاز به همراهی در لحظات خاص محدود می‌شود.
روش های درمان و مقابله با طرحواره رهاشدگی
طرحواره رهاشدگی یکی از چالش های روانشناختی مهم است که می تواند کیفیت زندگی و روابط عاطفی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. خوشبختانه با روش های درمانی تخصصی و درست، می توان این الگوهای ذهنی منفی را شناسایی و تغییر داد. دکتر محمد قاسمی، با بیش از ۲۰ سال تجربه در حوزه روانشناسی بالینی، از بهترین مشاوران در زمینه درمان طرحواره رهاشدگی به شمار می رود. ایشان با بهره گیری از روش های نوین و علمی، به مراجعین کمک می کند تا ترس های عمیق رهاشدگی را کاهش داده و روابط سالم و پایدار بسازند. در ادامه با مهم ترین روش های درمان و مقابله با طرحواره رهاشدگی آشنا می شویم.
- ۱. درمان شناختی رفتاری (CBT)
درمان شناختی رفتاری یکی از موثرترین روش ها برای مقابله با طرحواره رهاشدگی است. در این روش، درمانگر به فرد کمک می کند تا افکار منفی و غیرمنطقی که باعث ترس و نگرانی از رها شدن می شوند را شناسایی کند. سپس با تکنیک های مختلف، این افکار منفی جایگزین باورهای منطقی و مثبت می شوند. همچنین CBT به فرد مهارت های مدیریت استرس و کنترل واکنش های هیجانی را آموزش می دهد که باعث کاهش اضطراب و بهبود کیفیت روابط می شود.
- ۲. درمان مبتنی بر ذهن آگاهی
درمان مبتنی بر ذهن آگاهی فرد را تشویق می کند تا به جای سرکوب یا اجتناب از افکار و احساسات منفی، آن ها را با آگاهی و پذیرش کامل بپذیرد. این روش به کاهش واکنش های هیجانی ناگهانی و شدت ترس از رها شدن کمک می کند. با تمرینات ذهن آگاهی، فرد یاد می گیرد که به جای گیر کردن در ترس و اضطراب، در لحظه حال حضور داشته باشد و از آرامش ذهنی بیشتری برخوردار شود.
- ۳. درمان مبتنی بر طرحواره
این روش درمانی تخصصی به ریشه های عمیق طرحواره های منفی می پردازد و با تمرکز بر خاطرات و تجربیات دوران کودکی که باعث شکل گیری طرحواره رهاشدگی شده‌اند، به بازسازی باورها و احساسات فرد کمک می کند. درمانگر در این فرآیند به فرد کمک می کند تا الگوهای منفی ذهنی را تشخیص داده و به مرور آن ها را اصلاح کند. این روش به تغییرات پایدار در نگرش ها و رفتارهای فرد منجر می شود و پایه ای برای ایجاد روابط سالم و مطمئن فراهم می آورد.
- ۴. روان درمانی حمایتی
روان درمانی حمایتی بر ایجاد فضای امن و بدون قضاوت تمرکز دارد که فرد بتواند احساسات و نگرانی های خود را به راحتی بیان کند. در این محیط، فرد احساس تعلق و حمایت می کند و می تواند اعتماد به نفس خود را بازسازی نماید. این نوع درمان به کاهش اضطراب ناشی از ترس رهاشدگی کمک می کند و فرد را برای مواجهه با چالش های عاطفی و اجتماعی آماده می سازد. ارتباط گرم و حمایت کننده درمانگر، نقش مهمی در پیشرفت درمان دارد.
| روش درمانی | توضیح کوتاه | فواید اصلی |
|---|---|---|
| درمان شناختی رفتاری (CBT) | تغییر باورهای منفی و جایگزینی با افکار منطقی | کاهش اضطراب و ترس، بهبود مدیریت احساسات |
| درمان مبتنی بر ذهن آگاهی | پذیرش آگاهانه افکار و احساسات بدون واکنش سریع | افزایش آرامش ذهنی و کاهش نگرانی |
| درمان مبتنی بر طرحواره | کار مستقیم روی ریشه های عمیق طرحواره | ایجاد تغییرات پایدار در الگوهای ذهنی و رفتاری |
| روان درمانی حمایتی | ایجاد فضای امن و حمایت کننده برای بیان احساسات | تقویت اعتماد به نفس و احساس تعلق |
برای دریافت مشاوره تخصصی و شروع روند درمانی، می توانید با کلینیک مشاوره و روانشناسی برکه آرامش تماس بگیرید یا فرم رزرو وقت مشاوره را پر کنید. تیم مجرب ما همراه شما در مسیر بهبودی خواهد بود.
نقش خودآگاهی در مدیریت طرحواره رهاشدگی
خودآگاهی یکی از کلیدی ترین ابزارها برای مدیریت و درمان طرحواره رهاشدگی است. وقتی فرد از افکار، احساسات و الگوهای رفتاری خود آگاه می شود، می تواند به جای واکنش های خودکار و هیجانی، انتخاب های آگاهانه تری داشته باشد. خودآگاهی به فرد این امکان را می دهد که لحظه ای مکث کند و از خود بپرسد: «آیا این ترس من واقعی است یا ناشی از یک باور قدیمی و ریشه دار؟» همین مکث های آگاهانه می توانند آغازگر تغییرات بزرگی در نحوه ارتباط با دیگران و نگاه به خود باشند.
افرادی که طرحواره رهاشدگی دارند معمولاً بدون اینکه متوجه باشند، وارد روابطی می شوند که ترس های آن ها را بازتولید می کند؛ اما با خودآگاهی، فرد می تواند تشخیص دهد که کجا در حال تکرار الگوهای ناسالم است و چگونه می تواند مسیر متفاوتی را انتخاب کند. به عنوان مثال، به جای چسبیدن افراطی به شریک عاطفی یا ترس از طرد شدن، یاد می گیرد که احساساتش را مدیریت کند، گفت و گوهای سالم داشته باشد و وابستگی ناسالم را به دلبستگی ایمن تبدیل کند. خودآگاهی در واقع نخستین قدم برای رهایی از تسلط ناخودآگاه طرحواره رهاشدگی و حرکت به سمت زندگی عاطفی سالم تر است.
بیشتر بدانید: نشانه های طرحواره وابستگی
چگونه طرحواره رهاشدگی روی اعتماد به نفس تاثیر می‌گذارد؟
طرحواره رهاشدگی تاثیر قابل توجهی روی اعتماد به نفس فرد دارد زیرا وقتی فرد دائم نگران ترک شدن و تنها ماندن است، احساس ارزشمندی خودش را زیر سوال می برد. این ترس مزمن باعث می شود که فرد خود را فردی ناکافی و غیرقابل دوست داشتن بداند و به همین دلیل اعتماد به نفسش کاهش یابد. در نتیجه، او ممکن است از فرصت های جدید دوری کند، نتواند توانایی های خود را باور کند و در روابط اجتماعی و عاطفی احساس ضعف و بی کفایتی کند.
همچنین، این طرحواره باعث می شود فرد برای جلب توجه و حفظ رابطه ها دست به رفتارهای وابسته و کنترل گرانه بزند که خود نشانه ای از کاهش اعتماد به نفس است. وقتی فرد احساس می کند برای حفظ عشق و تعلق باید مدام اثبات کند که ارزشمند است، به تدریج خودباوری اش ضعیف تر می شود و ممکن است به جای رشد و پیشرفت، در چرخه ای از نگرانی و اضطراب گرفتار شود. بنابراین، طرحواره رهاشدگی می تواند به طور مستقیم و غیرمستقیم باعث تضعیف اعتماد به نفس و احساس امنیت فرد شود.
تمرینات و تکنیک های روانشناسی برای کاهش طرحواره رهاشدگی
طرحواره رهاشدگی می تواند زندگی فرد را در بسیاری از جنبه ها تحت تأثیر قرار دهد و احساس ناامنی و اضطراب مداوم را ایجاد کند. خوشبختانه با تمرینات و تکنیک های روانشناسی مناسب می توان این طرحواره را کنترل کرد و به سمت آرامش روانی حرکت کرد. این تمرینات به فرد کمک می کنند تا با ترس ها و افکار منفی خود آشنا شود، آنها را مدیریت کند و روابط سالم تری بسازد. در ادامه به معرفی چند تکنیک موثر می پردازیم که می توانند به کاهش شدت طرحواره رهاشدگی کمک کنند.
چند تکنیک برای کاهش طرحواره رهاشدگی:
- نوشتن افکار و احساسات: روزانه چند دقیقه وقت بگذارید و ترس ها و نگرانی های خود را روی کاغذ بیاورید. این کار باعث می شود ذهن از بار سنگین افکار منفی آزاد شود و شناخت بهتری نسبت به آنها پیدا کنید.
- تمرین ذهن آگاهی (مدیتیشن): با تمرکز بر تنفس و حضور در لحظه حال، یاد می گیرید که واکنش خود به افکار منفی را کنترل کنید و از گیر کردن در چرخه اضطراب رهاشدگی بیرون بیایید.
- بازسازی شناختی: افکار منفی مربوط به رهاشدگی را شناسایی کرده و با سوالاتی مانند «آیا این فکر بر اساس واقعیت است؟» یا «آیا شواهدی وجود دارد که خلاف این را نشان دهد؟» آنها را به چالش بکشید.
- تمرین خوددلسوزی: به جای انتقاد از خود، با خود مهربان باشید و یاد بگیرید که ضعف ها و ترس های خود را بپذیرید و برای بهبود تلاش کنید.
- ایجاد ارتباطات حمایت کننده: تلاش کنید روابطی را که در آنها احساس امنیت و پذیرش دارید تقویت کنید و از تنهایی و انزوا دوری کنید.
- تمرین تنفس عمیق و آرامش بخشی: در مواقع اضطراب، تنفس عمیق و آرام به کاهش استرس کمک می کند و احساس کنترل بیشتری به فرد می دهد.
این تکنیک ها اگر به صورت مستمر و همراه با حمایت تخصصی اجرا شوند، می توانند به تدریج باعث کاهش ترس های رهاشدگی و افزایش احساس امنیت درونی شوند. برای راهنمایی های بیشتر و برنامه ریزی درمانی متناسب با شرایط فردی، مراجعه به یک متخصص روانشناس مانند دکتر محمد قاسمی، بهترین مشاور در زمینه طرحواره های روانشناختی، توصیه می شود.
تاثیر طرحواره رهاشدگی بر انتخاب شریک زندگی
طرحواره رهاشدگی تاثیر عمیقی بر نحوه انتخاب شریک زندگی دارد و معمولاً باعث می شود فرد به دنبال افرادی باشد که بتوانند حس امنیت و ثبات را به او بدهند، اما در عین حال به دلیل ترس از ترک شدن، ممکن است به سمت روابطی برود که الگوهای ناسالم و تکراری را ایجاد می کنند. برای مثال، فردی که طرحواره رهاشدگی دارد ممکن است شریک زندگی ای را انتخاب کند که غیرقابل دسترس یا دچار بی ثباتی عاطفی است، چون این شرایط برای او آشنا و قابل پیش بینی است. این نوع انتخاب ها اغلب باعث تکرار همان تجربه های دردناک دوران کودکی می شوند و ترس ها را تقویت می کنند.
از سوی دیگر، فرد مبتلا به این طرحواره ممکن است برای جلوگیری از ترک شدن، وابستگی شدید و کنترل گری بیش از حد نشان دهد که این رفتارها فشار و تنش زیادی در رابطه ایجاد می کند. این واکنش ها می توانند به تدریج باعث فاصله گرفتن شریک زندگی و حتی پایان رابطه شوند، در حالی که هدف فرد حفظ رابطه است. در نتیجه، طرحواره رهاشدگی می تواند چرخه ای معیوب در روابط عاطفی ایجاد کند که هم منجر به اضطراب و ناامنی فرد می شود و هم مانع از تشکیل روابط پایدار و سالم می گردد. برای دریافت مشاوره ازدواج کافی است فرم مشاوره سایت را پر کنید.
ارتباط طرحواره رهاشدگی با سایر طرحواره ها
بله، طرحواره رهاشدگی اغلب با سایر طرحواره‌های ناسازگار اولیه همراه است و به ندرت به‌تنهایی ظاهر می‌شود. وقتی یک فرد طرحواره رهاشدگی دارد، معمولاً در کودکی تجربیات عاطفی دشوار و ناپایداری را تجربه کرده که می‌تواند زمینه‌ساز شکل‌گیری چندین طرحواره دیگر نیز باشد. این طرحواره‌ها در تعامل با یکدیگر می‌توانند الگوهای رفتاری و هیجانی بسیار پیچیده‌ای ایجاد کنند که زندگی فرد را به‌طور جدی تحت تأثیر قرار می‌دهند.
طرحواره هایی که بیشتر با رهاشدگی همراه هستند:
- ۱. طرحواره بی اعتمادی/ سوء استفاده: افراد دارای طرحواره رهاشدگی اغلب یاد گرفته‌اند که نمی‌توانند به دیگران تکیه کنند؛ اگر این تجربه با بدرفتاری یا خیانت همراه بوده باشد، احتمالاً طرحواره بی اعتمادی نیز شکل گرفته است. این افراد دائماً نگران هستند که دیگران به آنها آسیب بزنند یا فریبشان دهند.
- ۲. طرحواره وابستگی/ بی کفایتی: وقتی فرد در کودکی حمایت کافی دریافت نکرده، ممکن است احساس کند که بدون کمک دیگران نمی‌تواند از عهده زندگی برآید. این حس ناتوانی می‌تواند در کنار طرحواره رهاشدگی رشد کند و وابستگی هیجانی را تشدید کند.
- ۳. طرحواره نقص/ شرم: اگر کودک احساس کرده باشد که به اندازه کافی خوب یا دوست داشتنی نیست (مثلاً به دلیل مقایسه یا طرد شدن)، ممکن است این باور در او شکل بگیرد که دارای نقصی درونی است. این طرحواره باعث می‌شود فرد تصور کند دیگران دیر یا زود او را به خاطر همین نقص ترک خواهند کرد.
- ۴. طرحواره اطاعت: در برخی افراد، برای جلوگیری از رها شدن، الگوی اطاعت بیش از حد شکل می‌گیرد؛ یعنی فرد نیازهای خود را نادیده می‌گیرد و فقط تلاش می‌کند دیگران را راضی نگه دارد تا رابطه از هم نپاشد.
- ۵. طرحواره استحقاق/ بزرگ منشی (در موارد خاص): برخی افراد برای مقابله با احساس ضعف و ترس از رها شدن، ممکن است طرحواره‌ای جبرانی داشته باشند که در آن بیش از حد نیازمند توجه، تأیید یا تسلط بر دیگران می‌شوند.
کسی که دچار طرحواره رهاشدگی است، به احتمال زیاد چند طرحواره دیگر را نیز به‌صورت همزمان دارد. شایع‌ترین آنها شامل طرحواره های بی اعتمادی، وابستگی، نقص، و اطاعت است. این طرحواره‌ها معمولاً با هم تعامل دارند و تشخیص و درمان آنها نیاز به بررسی دقیق توسط متخصص دارد. مراجعه به یک روانشناس مجرب، مانند دکتر محمد قاسمی بهترین زوج درمانگر تهران، می‌تواند به شناسایی الگوهای ذهنی پنهان و درمان مؤثر آنها کمک کند.
تاثیر طرحواره رهاشدگی بر روابط عاطفی و اجتماعی
طرحواره رهاشدگی تاثیر عمیقی بر روابط عاطفی و اجتماعی فرد می گذارد و معمولاً باعث می شود که نگرش ها و رفتارهای او در مواجهه با دیگران تحت الشعاع ترس های قدیمی قرار گیرد. فردی که این طرحواره را دارد، همواره نگران است که مبادا عزیزانش او را ترک کنند یا از او فاصله بگیرند، بنابراین ممکن است در روابط عاطفی رفتارهایی مانند وابستگی بیش از حد، کنترل گری یا حتی دوری کردن پیش بگیرد. این واکنش ها، اگرچه از سر ترس و اضطراب هستند، اما اغلب به شکلی غیرمستقیم باعث دور شدن دیگران می شوند و همین چرخه باعث تشدید حس رهاشدگی و تنهایی در فرد می شود.
از سوی دیگر، در روابط اجتماعی، این طرحواره می تواند فرد را دچار بی اعتمادی و تردید مکرر نسبت به دیگران کند و باعث شود که او از ایجاد روابط نزدیک و صمیمی پرهیز کند. همچنین، ترس از رها شدن می تواند فرد را به شکلی حساس و آسیب‌پذیر کند که در مواجهه با انتقاد یا عدم توجه، واکنش های شدید نشان دهد و در نتیجه، روابطش را با دوستان، همکاران و خانواده دچار مشکل سازد. به طور کلی، طرحواره رهاشدگی می تواند مانع رشد روابط سالم و پایدار شود و احساس تنهایی و انزوا را در فرد افزایش دهد.
مقالات مرتبط: مشاوره افسردگی و اضطراب
رابطه طرحواره رهاشدگی با وابستگی هیجانی
طرحواره رهاشدگی ارتباط نزدیکی با وابستگی هیجانی دارد و اغلب این دو در کنار هم ظاهر می شوند. وقتی فرد دچار طرحواره رهاشدگی است، ترس عمیقی از تنها ماندن و ترک شدن دارد که این احساس باعث می شود به شدت به دیگران وابسته شود. این وابستگی هیجانی به گونه ای است که فرد بدون حضور و تأیید دیگران نمی تواند احساس امنیت و آرامش کند و نیاز دارد دائماً حمایت و توجه دریافت کند. چنین وابستگی ای می تواند به رفتارهای کنترل گرانه یا نیازمندانه منجر شود که روابط را پیچیده و پرتنش می کند.
از سوی دیگر، وابستگی هیجانی بیش از حد می تواند طرحواره رهاشدگی را تقویت کند و چرخه ای معیوب ایجاد کند که در آن ترس از رها شدن بیشتر می شود. فردی که وابسته به شریک عاطفی یا دوستان خود است، هنگام کمترین نشانه ای از فاصله گرفتن یا بی توجهی، احساس ناامنی و اضطراب شدیدی پیدا می کند. این وضعیت نه تنها به کیفیت روابط آسیب می زند بلکه بر سلامت روان فرد نیز اثر منفی می گذارد. در نتیجه، برای بهبود این شرایط لازم است هر دو موضوع به صورت همزمان در درمان مورد توجه قرار گیرند.
چگونه با افکار منفی ناشی از طرحواره رهاشدگی مقابله کنیم؟
مقابله با افکار منفی ناشی از طرحواره رهاشدگی نیازمند آگاهی و تمرین مداوم است. اولین قدم مهم، شناخت این افکار و پذیرش وجود آنهاست. بسیاری از افراد وقتی با ترس های رهاشدگی مواجه می شوند، سعی می کنند این افکار را سرکوب کنند یا نادیده بگیرند که این کار تنها باعث تقویت و تکرار بیشتر آنها می شود. بهتر است به جای مقاومت، این افکار را به عنوان بخشی از خود بپذیریم و با مهربانی و بدون قضاوت به آنها نگاه کنیم؛ این نگرش به تدریج به کاهش شدت و تاثیر منفی این افکار کمک می کند.
در مرحله بعد، استفاده از تکنیک های بازسازی شناختی می تواند بسیار موثر باشد. این تکنیک ها شامل شناسایی افکار منفی، پرسش از صحت و منطق آنها و جایگزینی آنها با باورهای واقع بینانه و مثبت است. به عنوان مثال، اگر فرد فکر می کند «من همیشه تنها می مانم و کسی مرا دوست ندارد»، می تواند با این سوال مواجه شود که «آیا واقعاً همیشه تنها بوده ام؟ آیا کسانی بوده اند که به من اهمیت داده اند؟» این روند کمک می کند تا باورهای اشتباه و مخرب به مرور تصحیح شوند و احساس امنیت بیشتری جایگزین ترس های رهاشدگی گردد.
در نهایت، تقویت مهارت های مراقبت از خود و ایجاد روابط حمایت کننده نقش بسیار مهمی در مقابله با افکار منفی دارد. فعالیت هایی مانند مدیتیشن، ورزش منظم، نوشتن روزانه احساسات و گفتگو با دوستان یا مشاور می توانند به کاهش اضطراب کمک کنند. همچنین، تلاش برای ایجاد ارتباط های سالم و متعادل که در آنها فرد احساس حمایت و ارزشمندی کند، به تدریج باعث می شود ترس از رهاشدگی کاهش یابد و افکار منفی جای خود را به باورهای مثبت و توانمندکننده بدهند.
بیشتر بدانید: طرحواره منفی گرایی و بدبینی چیست؟